Wie heeft nog teksten?

Toen ik met dit project begon, had ik twee grote doelstellingen voor ogen: enerzijds zo veel mogelijk oefenmateriaal in een aantrekkelijke vorm ter beschikking stellen voor wie zich wil voorbereiden op nationale en internationale wedstrijden computertypen; anderzijds met Het Grote Wedstrijdtekstenboek een zo volledig mogelijk digitaal archief aanleggen van de wedstrijdteksten die in de loop der jaren gebruikt werden in België, Nederland en de ons omringende landen en op de wereldkampioenschappen van Intersteno.

Ik begon met mijn eigen papieren archief te digitaliseren: teksten die ik heb bewaard van wedstrijden waaraan ik zelf heb deelgenomen. Daarna volgde al snel de nog uitgebreidere verzameling wedstrijdteksten van Gabriël Dujardin, ex-kampioen van België, die al meer dan een halve eeuw aan typewedstrijden deelneemt.

Maar misschien hebben jullie, beste lezers, op zolder, in de kelder, ergens helemaal achterin een kast of onderin een lade, ook nog een stapeltje wedstrijdteksten liggen die nog niet in mijn verzameling zitten? Ook júllie teksten wil ik graag opnemen in een volgend volume van Het Grote Wedstrijdtekstenboek.

Dus vandaar deze oproep: stuur me jullie wedstrijdteksten op!

Maar voor je de moeite neemt een tekst in te scannen en op te sturen, controleer je natuurlijk best even of de tekst nog geen deel uitmaakt van de teksten die ik voor Het Grote Wedstrijdtekstenboek verzameld heb. Dat kun je doen door in de Titelindex te kijken. Dat is een lijst met de titels van de teksten die ik in mijn bezit heb. Sommige daarvan zijn al in Het Grote Wedstrijdtekstenboek opgenomen, andere staan in de wachtrij voor een volgend volume. De titel van een tekst bestaat bijna altijd uit de eerste woorden van de betreffende tekst. Op die manier kun je gemakkelijk controleren of je tekst er al bij zit of niet.

Als je zelf in de gelegenheid bent om teksten in te scannen, dan kun je de scans per e-mail opsturen naar gwtb@gebotopia.be. Scan de teksten bij voorkeur in als een PDF-document. Heb je geen scanner of zie je dat niet zitten, contacteer me dan op hetzelfde e-mailadres en we spreken af hoe jouw teksten tot bij mij zullen geraken.

Als je over extra informatie over de teksten beschikt, vermeld die informatie er dan ook bij. Ik ben geïnteresseerd in volgende gegevens:

• naam van de wedstrijd (bv. Kampioenschap van België)
• plaats en datum van de wedstrijd (bv. Brussel, 20 mei 1971)
• wedstrijdonderdeel of -categorie (bv. snelheidsproef senioren)
• bron van de tekst: auteur, titel van boek of tijdschriftenartikel, naam van het tijdschrift, uitgever, publicatiedatum, pagina’s

Beschik je niet over die gegevens, dan is dat geen ramp. Maar als die informatie wel gekend is, zo veel te beter.

Alvast hartelijk dank voor jullie medewerking.

Shift Lock of Caps Lock uitschakelen

Het is je beslist al eens overkomen: je hapert per ongeluk aan de Shift Lock- of Caps Lock-toets, en voor je het in de gaten hebt, heb je drie regels tekst in hoofdletters getypt. Als zoiets gebeurt tijdens een typewedstrijd, dan betekent dat heel wat tijdverlies alvorens je alles weer hersteld hebt. Kostbare aanslagen gaan op die manier verloren.

En dat terwijl je die Caps Lock in de praktijk eigenlijk (bijna) nooit gebruikt. Want zeg nu zelf, wanneer heb je nog eens een volledige regel in hoofdletters moeten typen? De Caps Lock is een anachronisme geworden, een reliek uit het schrijfmachinetijdperk, toen het gebruik van hoofdletters zowat de enige manier was om tekst te benadrukken.

Tegenwoordig doen we dat anders. In tussenkopjes en op andere plaatsen waar we de aandacht van de lezer willen trekken, gebruiken we cursief, vet, een ander lettertype, grotere tekens of zelfs een hip kleurtje. Alles in hoofdletters zetten is heel erg ouderwets. Dat doen we eigenlijk niet meer. En willen we toch een kopje, een titel, een kop- of voettekst in kapitalen hebben, dan passen we gewoon een stijl toe die alles automatisch in hoofdletters plaatst.

Als die Caps Lock dan in de praktijk eigenlijk bijna nooit gebruikt wordt, dan is het des te jammerder dat die toets ons tijdens een wedstrijd in de problemen kan brengen wanneer we er per ongeluk op drukken.

Als we de Caps Lock nu eens voorgoed zouden kunnen uitschakelen? Of naar de andere kant van het toetsenbord zouden kunnen verhuizen, waar we er niet per ongeluk aan kunnen haperen? Welnu: dat kan. Hieronder leg ik uit wat Windows-gebruikers daaraan kunnen doen. (Als je een MacOS- of Linux-gebruiker bent, zul je even moeten googelen voor de juiste instructies.)

Via een eenvoudige aanpassing in het register van Windows kun je het gedrag van de Caps Lock- of Shift Lock-toets aanpassen. De hele procedure (voor Windows 7, 8, 10 of Vista) staat beschreven op How-To Geek, een website met tal van interessante computerweetjes (op die site vinden overigens ook MacOS-gebruikers alle nodige uitleg).

Als je geen echte computergeek bent en het niet aandurft om handmatige aanpassingen aan het register te doen – om het register aan te passen moet je heel goed weten wat je doet, of het kan behoorlijk fout gaan, en wij zijn niet verantwoordelijk voor gebeurlijke ongevallen! – dan kun je eenvoudig deze scripts downloaden:

KeyboardMappings.zip

In het zip-bestand vind je een aantal reg-bestanden. Dat zijn kleine bestanden met instructies voor wijzigingen aan het register. Je kunt ze uitvoeren door erop te dubbelklikken. Elk van die bestandjes doet iets. Hieronder een overzicht van de reg-bestanden en wat ze precies doen:

KillCapsLock.reg schakelt Caps Lock uit

SwitchCapsToScrollLock.reg schakelt Caps Lock uit en maakt Scroll Lock de nieuwe Caps Lock

ChangeCapsToControl.reg verandert Caps Lock in Ctrl

ChangeCapsToShift.reg verandert Caps Lock in Shift

DisableKeyboardRemap.reg maakt bovenstaande aanpassingen weer ongedaan

Wil je helemaal komaf maken met de Caps Lock, dan gebruik je KillCapsLock.reg. Denk je dat je de Caps Lock af en toe toch nog nodig zult hebben, dan kun je de Caps Lock-functie toewijzen aan een andere toets die je nooit gebruikt: de Scroll Lock. Die toets vind je normaal gezien ergens rechtsboven. Hij zit zo ver weg dat je er nooit per ongeluk op zult drukken. Wil je na wat experimenteren toch liever alles terug normaal hebben, gebruik dan DisableKeyboardRemap.reg om de oorspronkelijke werking van de Caps Lock te herstellen.

Let op: na het aanpassen van het register zul je nog niet meteen verandering merken. Je moet de computer opnieuw opstarten om de aanpassingen in werking te laten treden.

Voor het aanbrengen van wijzigingen aan het register van Windows (en dus ook voor het uitvoeren van reg-bestanden) heb je administrator-rechten nodig. Het register wijzigen doe je uiteraard helemaal op eigen risico. Veel succes ermee!

Nieuwe spelling

In Appendix 2 van Het Grote Wedstrijdtekstenboek kon je al lezen dat ik alle teksten heb aangepast aan de hedendaagse spelling, m.a.w. aan de officiële spelling, zoals die te vinden is in de laatste versie van het bekende Groene Boekje (of online op woordenlijst.org).

Sedert de spellinghervorming van 1995 is er één officiële spelling voor het Nederlands; vóór die tijd kon je kiezen uit de voorkeurspelling en de zogenaamde progressieve spelling. Het belangrijkste verschil tussen beide spellingen zat in het gebruik van de letters c en k. Zo mocht je volgens de progressieve spelling ‘produkt’ en ‘aktiviteit’ schrijven; volgens de voorkeurspelling was het ‘product’ en ‘activiteit’.

Als we voor Het Grote Wedstrijdtekstenboek de oorspronkelijke teksten letterlijk zouden overnemen, dan zou het boek een allegaartje worden van verschillende spellingen. Dat is niet goed voor de wedstrijdtypist die de teksten wil gebruiken om zich voor te bereiden op toekomstige wedstrijden. Bij die toekomstige wedstrijden zal immers de hedendaagse spelling gebruikt worden, niet de verschillende spellingen die vóór 1995 in gebruik waren.

Bij het overtypen van een tekst maken heel wat wedstrijdtypisten gebruik van spellingcontrole, zodat ze de meeste typefouten kunnen vinden en herstellen. De spellingcontrole van een modern tekstverwerkingsprogramma maakt uiteraard gebruik van een woordenboek dat op de officiële spelling gebaseerd is. Daarom alleen al is het gewoon veel praktischer om alleen maar teksten over te typen die de hedendaagse spelling gebruiken.

De spellinghervorming van 1995 beperkte zich niet tot het wegwerken van de verschillen tussen de voorkeurspelling en de progressieve spelling; ook de regels voor de tussen-n, de tussen-s, het gebruik van het liggend streepje, het gebruik van hoofdletters en nog enkele andere zaken zijn toen aangepast.

Niet enkel het Nederlands, maar ook het Duits heeft een belangrijke spellinghervorming achter de rug. Ook de Duitse teksten die in Het Grote Wedstrijdtekstenboek zijn opgenomen, heb ik daarom aangepast. Het belangrijkste verschil is hier het gebruik van de Eszett (ß). Het aantal woorden waar de ß gebruikt wordt, is kleiner geworden; in heel wat woorden is de ß nu vervangen door ss. Voor ons alvast een voordeel, want de ß is een teken dat niet op een Belgisch azertyklavier of een Nederlands qwertyklavier staat.

Tot slot nog dit: je weet wellicht dat ik met Het Grote Wedstrijdtekstenboek twee grote doelstelling heb: (1) het ter beschikking stellen van oefenmateriaal voor wedstrijdtypisten, en (2) het aanleggen van een digitaal archief van teksten die op voorbije wedstrijden gebruikt zijn. Het weze duidelijk dat de aanpassing aan de nieuwe spelling voor doel 1 alvast een goede zaak is, maar wat met doelstelling 2? Is het daarvoor niet beter om de teksten in hun oorspronkelijke vorm te bewaren?

Ja, misschien wel. Maar geen nood. In mijn digitale archief bewaar ik ook de pdf-bestanden met de ingescande pagina’s. Die bestanden geven dus de oorspronkelijke wedstijdteksten weer, inclusief de oorspronkelijke spelling en eventuele typefouten of andere onvolkomenheden. Die oorspronkelijke pagina’s zul je echter niet in het boek terugvinden. Maar wees blij, want het is lang niet altijd een pretje om die originele teksten over te typen. Sommige pagina’s zijn moeilijk leesbaar, zijn geperforeerd waardoor hier en daar een letter is weggevallen, vertonen duidelijke sporen van roestige paperclips of nietjes, en ze vormen een allegaartje van verschillende lettertypes, spellingen en spatiëringen. Het Grote Wedstrijdtekstenboek daarentegen is een toonbeeld van uniformiteit: alle teksten in hetzelfde lettertype, in de (nieuwe) officiële spelling, en consequent gespatieerd. Uit zo’n boek een tekst overtypen is een waar plezier!

Indexen

Bij de wedstrijdteksten voor Het Grote Wedstrijdtekstenboek verzamelen we allerlei metadata: extra informatie over die teksten. Zo noteren we van iedere tekst de gegevens van de wedstrijd waar de tekst oorspronkelijk werd gebruikt: de naam van de wedstrijd (bv. Kampioenschap van België), plaats en datum (bv. Brussel, 20 mei 1971), en het wedstrijdonderdeel (bv. snelheidsproef senioren). Daarnaast noteren we ook de bron: wie heeft de tekst geschreven, in welk boek of tijdschrift werd de tekst oorspronkelijk gepubliceerd, enz.

Al die informatie, voor zover gekend, wordt vermeld op het informatieblad dat aan de tekst in het boek vooraf gaat. We kunnen die metadata ook gebruiken om handige overzichtslijsten te maken. Zo vind je achteraan in elk volume van Het Grote Wedstrijdtekstenboek een wedstrijdindex voor dat volume: een overzicht van de wedstrijden waarvan de teksten afkomstig zijn. Een totaaloverzicht vind je in de Wedstrijdindex op deze website, die de wedstrijdindexen van alle tot nu toe verschenen volumes combineert. Telkens wanneer er een nieuw volume verschijnt, wordt deze index aangevuld.

Aan de hand van deze cumulatieve wedstrijdindex kun je zien van welke wedstrijden we de teksten al gepubliceerd hebben. Wellicht kun je er ook uit afleiden welke nog ontbreken.

Een andere index is de Titelindex. De titelindex vind je niet in het boek, maar uitsluitend op deze website. Deze index biedt een overzicht van de titels van alle teksten die ik momenteel in mijn bezit heb, zowel de teksten die al opgenomen zijn in de reeds verschenen volumes als de teksten die nog in voorbereiding zijn (en in een later volume opgenomen zullen worden).

De titelindex bewijst zijn nut wanneer je op zolder, in de kelder, ergens helemaal achterin een kast of onderin een lade nog een of meer oude wedstrijdteksten hebt gevonden om in Het Grote Wedstrijdtekstenboek op te nemen. Voordat je de moeite doet om de tekst in te scannen en op te sturen, kun je aan de hand van deze index controleren of de tekst al in mijn verzameling zit of niet. Wanneer ik nieuwe teksten krijg of vind, dan voeg ik ze toe aan de lijst.

Heb je een tekst die in aanmerking komt voor opname in Het Grote Wedstrijdtekstenboek? Scan de tekst dan in (bij voorkeur als een PDF-document) en stuur het bestand naar gwtb@gebotopia.be. Vermeld daarbij ook alle gekende metadata: wedstrijd, plaats en datum, wedstrijdonderdeel en bron (auteur, titel van boek of tijdschriftenartikel, naam van het tijdschrift, uitgever, publicatiedatum, pagina’s).

Dubbele spaties

Een veel gemaakte fout bij het overtypen van een tekst is dat je twee spaties typt in plaats van één. De spatiebalk is een van de toetsen die je het vaakst gebruikt. Na ieder woord typ je immers een spatie. Althans, dat is de bedoeling, want hoe vaak gebeurt het niet dat je per ongeluk twee spaties na elkaar typt?

Als je LibreOffice gebruikt, kun je bij de AutoCorrectie-opties van Writer aangeven dat er nooit twee spaties na elkaar mogen komen. Typ je per ongeluk toch een dubbele spatie, dan zal het programma die tweede spatie gewoon negeren en slechts één spatie in je tekst plaatsen. Op die manier kun je tijdens een wedstrijd wellicht enkele spatiefouten vermijden. Niet iedereen heeft er last van, maar mensen die weten dat ze af en toe de neiging hebben een dubbele spatie typen, hebben hier zeker baat bij.

Word-gebruikers hebben die mogelijkheid voorlopig niet, want MS Word beschikt jammer genoeg niet over een dergelijke optie.

Je vindt de betreffende optie in LibreOffice Writer als volgt: klik op Extra > AutoCorrectie > Opties voor AutoCorrectie > Dubbele spaties negeren.

LibreOffice is een gratis openbronalternatief voor Microsoft Office. Op typewedstrijden kun je evengoed LibreOffice gebruiken, want het programma laat ook toe om je tekst op te slaan als MS Word-document of als RTF-document, zoals bij het WK van Intersteno vereist is. Ook de GWTB service kan overweg met teksten die je met LibreOffice hebt getypt. Voorlopig moet je je tekst nog opslaan als Word-document (.docx), maar binnenkort krijgt de software een update zodat ook andere bestandsformaten zoals ODT (Open Document Text, het standaard bestandsformaat van LibreOffice Writer) en RTF (Rich Text Format) herkend worden.

Wil je LibreOffice even uitproberen? Je kunt de software downloaden op www.libreoffice.org. Er is ook een Nederlandstalige versie, en er zijn versies voor Windows, Mac OS en Linux.