Afbreekstreepjes

Behalve het aanpassen van oude teksten aan de nieuwe spelling, heb ik nóg een belangrijke wijziging aangebracht aan de oudere wedstrijdteksten die in Het Grote Wedstrijdtekstenboek zijn opgenomen. Ik heb namelijk alle woordafbrekingen verwijderd en alle regeleinden vervangen door een spatie.

In die oudere teksten werd vaak veelvuldig gebruik gemaakt van afbreekstreepjes aan het einde van een regel. Voordat de computer zijn intrede deed op typewedstrijden, was dat heel gebruikelijk. Het was dan de bedoeling dat de tekst regel per regel werd overgetypt, met inbegrip van afbreekstreepjes en regeleinden. Sedert de opkomst van het computertypen wordt de tekst doorlopend ingetypt, zonder dat woorden afgebroken worden en zonder dat je aan het eind van elke regel op de entertoets moet drukken.

Bij alle oude teksten die in Het Grote Wedstrijdtekstenboek zijn opgenomen, heb ik al die afbreekstreepjes aan het einde van een regel dus verwijderd. In sommige gevallen heeft dat een invloed op de spelling van een woord. Zo wordt een woord als ‘creëren’ afgebroken als ‘cre-eren’. Merk op dat de trema wegvalt wanneer het woord op die plaats wordt afgebroken. Stond er in de originele tekst ‘ge-ind’, dan heb ik daar dus ‘geïnd’ (met trema) van moeten maken.

Ook in het Duits was er een vreemde regel, namelijk bij het afbreken van woorden met ck. Zo werd ‘Brücke’ afgebroken als ‘Brük-ke’. Merk op dat de c verandert in een k wanneer het woord op die plaats wordt afgebroken. Stond er in de originele tekst ’Druk-ker’, dan heb ik daar dus weer ‘Drucker’ van moeten maken. Bij de Duitse spellinghervorming van 1996 werd die regel overigens afgeschaft. Woorden met ck worden voortaan afgebroken vóór de ck, dus niet meer tussen de c en de k (bv. ‘Brü-cke’, ‘Dru-cker’).

Een modern tekstverwerkingsprogramma als Microsoft Word 2016 zal deze speciale, taalafhankelijke regels automatisch toepassen. Typ in Word maar eens een stukje tekst met een woord als ‘gecreëerd’, en zorg er dan voor (bijvoorbeeld door aanpassen van marges of tekengrootte, of door tekst toe te voegen) dat het woord afgebroken wordt. Je zult zien dat Word bij het afbreken automatisch de trema zal weglaten. Gebruikers van LibreOffice Writer moeten we hier helaas teleurstellen: het woordafbrekingsalgoritme van LibreOffice kent deze regel blijkbaar niet en zal de trema verkeerdelijk laten staan bij het afbreken!

Wie heeft nog teksten?

Toen ik met dit project begon, had ik twee grote doelstellingen voor ogen: enerzijds zo veel mogelijk oefenmateriaal in een aantrekkelijke vorm ter beschikking stellen voor wie zich wil voorbereiden op nationale en internationale wedstrijden computertypen; anderzijds met Het Grote Wedstrijdtekstenboek een zo volledig mogelijk digitaal archief aanleggen van de wedstrijdteksten die in de loop der jaren gebruikt werden in België, Nederland en de ons omringende landen en op de wereldkampioenschappen van Intersteno.

Ik begon met mijn eigen papieren archief te digitaliseren: teksten die ik heb bewaard van wedstrijden waaraan ik zelf heb deelgenomen. Daarna volgde al snel de nog uitgebreidere verzameling wedstrijdteksten van Gabriël Dujardin, ex-kampioen van België, die al meer dan een halve eeuw aan typewedstrijden deelneemt.

Maar misschien hebben jullie, beste lezers, op zolder, in de kelder, ergens helemaal achterin een kast of onderin een lade, ook nog een stapeltje wedstrijdteksten liggen die nog niet in mijn verzameling zitten? Ook júllie teksten wil ik graag opnemen in een volgend volume van Het Grote Wedstrijdtekstenboek.

Dus vandaar deze oproep: stuur me jullie wedstrijdteksten op!

Maar voor je de moeite neemt een tekst in te scannen en op te sturen, controleer je natuurlijk best even of de tekst nog geen deel uitmaakt van de teksten die ik voor Het Grote Wedstrijdtekstenboek verzameld heb. Dat kun je doen door in de Titelindex te kijken. Dat is een lijst met de titels van de teksten die ik in mijn bezit heb. Sommige daarvan zijn al in Het Grote Wedstrijdtekstenboek opgenomen, andere staan in de wachtrij voor een volgend volume. De titel van een tekst bestaat bijna altijd uit de eerste woorden van de betreffende tekst. Op die manier kun je gemakkelijk controleren of je tekst er al bij zit of niet.

Als je zelf in de gelegenheid bent om teksten in te scannen, dan kun je de scans per e-mail opsturen naar gwtb@gebotopia.be. Scan de teksten bij voorkeur in als een PDF-document. Heb je geen scanner of zie je dat niet zitten, contacteer me dan op hetzelfde e-mailadres en we spreken af hoe jouw teksten tot bij mij zullen geraken.

Als je over extra informatie over de teksten beschikt, vermeld die informatie er dan ook bij. Ik ben geïnteresseerd in volgende gegevens:

• naam van de wedstrijd (bv. Kampioenschap van België)
• plaats en datum van de wedstrijd (bv. Brussel, 20 mei 1971)
• wedstrijdonderdeel of -categorie (bv. snelheidsproef senioren)
• bron van de tekst: auteur, titel van boek of tijdschriftenartikel, naam van het tijdschrift, uitgever, publicatiedatum, pagina’s

Beschik je niet over die gegevens, dan is dat geen ramp. Maar als die informatie wel gekend is, zo veel te beter.

Alvast hartelijk dank voor jullie medewerking.

Shift Lock of Caps Lock uitschakelen

Het is je beslist al eens overkomen: je hapert per ongeluk aan de Shift Lock- of Caps Lock-toets, en voor je het in de gaten hebt, heb je drie regels tekst in hoofdletters getypt. Als zoiets gebeurt tijdens een typewedstrijd, dan betekent dat heel wat tijdverlies alvorens je alles weer hersteld hebt. Kostbare aanslagen gaan op die manier verloren.

En dat terwijl je die Caps Lock in de praktijk eigenlijk (bijna) nooit gebruikt. Want zeg nu zelf, wanneer heb je nog eens een volledige regel in hoofdletters moeten typen? De Caps Lock is een anachronisme geworden, een reliek uit het schrijfmachinetijdperk, toen het gebruik van hoofdletters zowat de enige manier was om tekst te benadrukken.

Tegenwoordig doen we dat anders. In tussenkopjes en op andere plaatsen waar we de aandacht van de lezer willen trekken, gebruiken we cursief, vet, een ander lettertype, grotere tekens of zelfs een hip kleurtje. Alles in hoofdletters zetten is heel erg ouderwets. Dat doen we eigenlijk niet meer. En willen we toch een kopje, een titel, een kop- of voettekst in kapitalen hebben, dan passen we gewoon een stijl toe die alles automatisch in hoofdletters plaatst.

Als die Caps Lock dan in de praktijk eigenlijk bijna nooit gebruikt wordt, dan is het des te jammerder dat die toets ons tijdens een wedstrijd in de problemen kan brengen wanneer we er per ongeluk op drukken.

Als we de Caps Lock nu eens voorgoed zouden kunnen uitschakelen? Of naar de andere kant van het toetsenbord zouden kunnen verhuizen, waar we er niet per ongeluk aan kunnen haperen? Welnu: dat kan. Hieronder leg ik uit wat Windows-gebruikers daaraan kunnen doen. (Als je een MacOS- of Linux-gebruiker bent, zul je even moeten googelen voor de juiste instructies.)

Via een eenvoudige aanpassing in het register van Windows kun je het gedrag van de Caps Lock- of Shift Lock-toets aanpassen. De hele procedure (voor Windows 7, 8, 10 of Vista) staat beschreven op How-To Geek, een website met tal van interessante computerweetjes (op die site vinden overigens ook MacOS-gebruikers alle nodige uitleg).

Als je geen echte computergeek bent en het niet aandurft om handmatige aanpassingen aan het register te doen – om het register aan te passen moet je heel goed weten wat je doet, of het kan behoorlijk fout gaan, en wij zijn niet verantwoordelijk voor gebeurlijke ongevallen! – dan kun je eenvoudig deze scripts downloaden:

KeyboardMappings.zip

In het zip-bestand vind je een aantal reg-bestanden. Dat zijn kleine bestanden met instructies voor wijzigingen aan het register. Je kunt ze uitvoeren door erop te dubbelklikken. Elk van die bestandjes doet iets. Hieronder een overzicht van de reg-bestanden en wat ze precies doen:

KillCapsLock.reg schakelt Caps Lock uit

SwitchCapsToScrollLock.reg schakelt Caps Lock uit en maakt Scroll Lock de nieuwe Caps Lock

ChangeCapsToControl.reg verandert Caps Lock in Ctrl

ChangeCapsToShift.reg verandert Caps Lock in Shift

DisableKeyboardRemap.reg maakt bovenstaande aanpassingen weer ongedaan

Wil je helemaal komaf maken met de Caps Lock, dan gebruik je KillCapsLock.reg. Denk je dat je de Caps Lock af en toe toch nog nodig zult hebben, dan kun je de Caps Lock-functie toewijzen aan een andere toets die je nooit gebruikt: de Scroll Lock. Die toets vind je normaal gezien ergens rechtsboven. Hij zit zo ver weg dat je er nooit per ongeluk op zult drukken. Wil je na wat experimenteren toch liever alles terug normaal hebben, gebruik dan DisableKeyboardRemap.reg om de oorspronkelijke werking van de Caps Lock te herstellen.

Let op: na het aanpassen van het register zul je nog niet meteen verandering merken. Je moet de computer opnieuw opstarten om de aanpassingen in werking te laten treden.

Voor het aanbrengen van wijzigingen aan het register van Windows (en dus ook voor het uitvoeren van reg-bestanden) heb je administrator-rechten nodig. Het register wijzigen doe je uiteraard helemaal op eigen risico. Veel succes ermee!

Nieuwe spelling

In Appendix 2 van Het Grote Wedstrijdtekstenboek kon je al lezen dat ik alle teksten heb aangepast aan de hedendaagse spelling, m.a.w. aan de officiële spelling, zoals die te vinden is in de laatste versie van het bekende Groene Boekje (of online op woordenlijst.org).

Sedert de spellinghervorming van 1995 is er één officiële spelling voor het Nederlands; vóór die tijd kon je kiezen uit de voorkeurspelling en de zogenaamde progressieve spelling. Het belangrijkste verschil tussen beide spellingen zat in het gebruik van de letters c en k. Zo mocht je volgens de progressieve spelling ‘produkt’ en ‘aktiviteit’ schrijven; volgens de voorkeurspelling was het ‘product’ en ‘activiteit’.

Als we voor Het Grote Wedstrijdtekstenboek de oorspronkelijke teksten letterlijk zouden overnemen, dan zou het boek een allegaartje worden van verschillende spellingen. Dat is niet goed voor de wedstrijdtypist die de teksten wil gebruiken om zich voor te bereiden op toekomstige wedstrijden. Bij die toekomstige wedstrijden zal immers de hedendaagse spelling gebruikt worden, niet de verschillende spellingen die vóór 1995 in gebruik waren.

Bij het overtypen van een tekst maken heel wat wedstrijdtypisten gebruik van spellingcontrole, zodat ze de meeste typefouten kunnen vinden en herstellen. De spellingcontrole van een modern tekstverwerkingsprogramma maakt uiteraard gebruik van een woordenboek dat op de officiële spelling gebaseerd is. Daarom alleen al is het gewoon veel praktischer om alleen maar teksten over te typen die de hedendaagse spelling gebruiken.

De spellinghervorming van 1995 beperkte zich niet tot het wegwerken van de verschillen tussen de voorkeurspelling en de progressieve spelling; ook de regels voor de tussen-n, de tussen-s, het gebruik van het liggend streepje, het gebruik van hoofdletters en nog enkele andere zaken zijn toen aangepast.

Niet enkel het Nederlands, maar ook het Duits heeft een belangrijke spellinghervorming achter de rug. Ook de Duitse teksten die in Het Grote Wedstrijdtekstenboek zijn opgenomen, heb ik daarom aangepast. Het belangrijkste verschil is hier het gebruik van de Eszett (ß). Het aantal woorden waar de ß gebruikt wordt, is kleiner geworden; in heel wat woorden is de ß nu vervangen door ss. Voor ons alvast een voordeel, want de ß is een teken dat niet op een Belgisch azertyklavier of een Nederlands qwertyklavier staat.

Tot slot nog dit: je weet wellicht dat ik met Het Grote Wedstrijdtekstenboek twee grote doelstelling heb: (1) het ter beschikking stellen van oefenmateriaal voor wedstrijdtypisten, en (2) het aanleggen van een digitaal archief van teksten die op voorbije wedstrijden gebruikt zijn. Het weze duidelijk dat de aanpassing aan de nieuwe spelling voor doel 1 alvast een goede zaak is, maar wat met doelstelling 2? Is het daarvoor niet beter om de teksten in hun oorspronkelijke vorm te bewaren?

Ja, misschien wel. Maar geen nood. In mijn digitale archief bewaar ik ook de pdf-bestanden met de ingescande pagina’s. Die bestanden geven dus de oorspronkelijke wedstijdteksten weer, inclusief de oorspronkelijke spelling en eventuele typefouten of andere onvolkomenheden. Die oorspronkelijke pagina’s zul je echter niet in het boek terugvinden. Maar wees blij, want het is lang niet altijd een pretje om die originele teksten over te typen. Sommige pagina’s zijn moeilijk leesbaar, zijn geperforeerd waardoor hier en daar een letter is weggevallen, vertonen duidelijke sporen van roestige paperclips of nietjes, en ze vormen een allegaartje van verschillende lettertypes, spellingen en spatiëringen. Het Grote Wedstrijdtekstenboek daarentegen is een toonbeeld van uniformiteit: alle teksten in hetzelfde lettertype, in de (nieuwe) officiële spelling, en consequent gespatieerd. Uit zo’n boek een tekst overtypen is een waar plezier!

Indexen

Bij de wedstrijdteksten voor Het Grote Wedstrijdtekstenboek verzamelen we allerlei metadata: extra informatie over die teksten. Zo noteren we van iedere tekst de gegevens van de wedstrijd waar de tekst oorspronkelijk werd gebruikt: de naam van de wedstrijd (bv. Kampioenschap van België), plaats en datum (bv. Brussel, 20 mei 1971), en het wedstrijdonderdeel (bv. snelheidsproef senioren). Daarnaast noteren we ook de bron: wie heeft de tekst geschreven, in welk boek of tijdschrift werd de tekst oorspronkelijk gepubliceerd, enz.

Al die informatie, voor zover gekend, wordt vermeld op het informatieblad dat aan de tekst in het boek vooraf gaat. We kunnen die metadata ook gebruiken om handige overzichtslijsten te maken. Zo vind je achteraan in elk volume van Het Grote Wedstrijdtekstenboek een wedstrijdindex voor dat volume: een overzicht van de wedstrijden waarvan de teksten afkomstig zijn. Een totaaloverzicht vind je in de Wedstrijdindex op deze website, die de wedstrijdindexen van alle tot nu toe verschenen volumes combineert. Telkens wanneer er een nieuw volume verschijnt, wordt deze index aangevuld.

Aan de hand van deze cumulatieve wedstrijdindex kun je zien van welke wedstrijden we de teksten al gepubliceerd hebben. Wellicht kun je er ook uit afleiden welke nog ontbreken.

Een andere index is de Titelindex. De titelindex vind je niet in het boek, maar uitsluitend op deze website. Deze index biedt een overzicht van de titels van alle teksten die ik momenteel in mijn bezit heb, zowel de teksten die al opgenomen zijn in de reeds verschenen volumes als de teksten die nog in voorbereiding zijn (en in een later volume opgenomen zullen worden).

De titelindex bewijst zijn nut wanneer je op zolder, in de kelder, ergens helemaal achterin een kast of onderin een lade nog een of meer oude wedstrijdteksten hebt gevonden om in Het Grote Wedstrijdtekstenboek op te nemen. Voordat je de moeite doet om de tekst in te scannen en op te sturen, kun je aan de hand van deze index controleren of de tekst al in mijn verzameling zit of niet. Wanneer ik nieuwe teksten krijg of vind, dan voeg ik ze toe aan de lijst.

Heb je een tekst die in aanmerking komt voor opname in Het Grote Wedstrijdtekstenboek? Scan de tekst dan in (bij voorkeur als een PDF-document) en stuur het bestand naar gwtb@gebotopia.be. Vermeld daarbij ook alle gekende metadata: wedstrijd, plaats en datum, wedstrijdonderdeel en bron (auteur, titel van boek of tijdschriftenartikel, naam van het tijdschrift, uitgever, publicatiedatum, pagina’s).

Dubbele spaties

Een veel gemaakte fout bij het overtypen van een tekst is dat je twee spaties typt in plaats van één. De spatiebalk is een van de toetsen die je het vaakst gebruikt. Na ieder woord typ je immers een spatie. Althans, dat is de bedoeling, want hoe vaak gebeurt het niet dat je per ongeluk twee spaties na elkaar typt?

Als je LibreOffice gebruikt, kun je bij de AutoCorrectie-opties van Writer aangeven dat er nooit twee spaties na elkaar mogen komen. Typ je per ongeluk toch een dubbele spatie, dan zal het programma die tweede spatie gewoon negeren en slechts één spatie in je tekst plaatsen. Op die manier kun je tijdens een wedstrijd wellicht enkele spatiefouten vermijden. Niet iedereen heeft er last van, maar mensen die weten dat ze af en toe de neiging hebben een dubbele spatie typen, hebben hier zeker baat bij.

Word-gebruikers hebben die mogelijkheid voorlopig niet, want MS Word beschikt jammer genoeg niet over een dergelijke optie.

Je vindt de betreffende optie in LibreOffice Writer als volgt: klik op Extra > AutoCorrectie > Opties voor AutoCorrectie > Dubbele spaties negeren.

LibreOffice is een gratis openbronalternatief voor Microsoft Office. Op typewedstrijden kun je evengoed LibreOffice gebruiken, want het programma laat ook toe om je tekst op te slaan als MS Word-document of als RTF-document, zoals bij het WK van Intersteno vereist is. Ook de GWTB service kan overweg met teksten die je met LibreOffice hebt getypt. Voorlopig moet je je tekst nog opslaan als Word-document (.docx), maar binnenkort krijgt de software een update zodat ook andere bestandsformaten zoals ODT (Open Document Text, het standaard bestandsformaat van LibreOffice Writer) en RTF (Rich Text Format) herkend worden.

Wil je LibreOffice even uitproberen? Je kunt de software downloaden op www.libreoffice.org. Er is ook een Nederlandstalige versie, en er zijn versies voor Windows, Mac OS en Linux.

Volume 2

Het WK van Berlijn ligt alweer een poosje achter ons, maar dat betekent niet dat we op onze lauweren mogen rusten. Wie na het WK de smaak van het wedstrijdtypen (weer) te pakken heeft, wil zich ongetwijfeld goed voorbereiden op de volgende typewedstrijden. In het voorjaar van 2018 doen we alvast weer mee met de Internetwedstrijd van Intersteno!

Om je daarbij te helpen, krijg je van mij Het Grote Wedstrijdtekstenboek Volume 2, een tweede volume vol wedstrijdteksten (klik op de link om de PDF te downloaden).

Het Grote Wedstrijdtekstenboek Volume 2 is 336 pagina’s dik en bevat 35 wedstrijdteksten van verschillende lengte, afkomstig van verschillende typewedstrijden en typetrainingen vanaf de jaren 70 tot heden – de recentste tekst is die van het WK in Berlijn. Het zijn voornamelijk Nederlandstalige teksten, maar achteraan in het boek vind je ook een selectie anderstalige teksten (Engels, Duits, Frans, Hongaars en Italiaans).

Mocht je een fout of een vermeende fout opmerken (niet enkel in de wedstrijdteksten maar om het even waar in het boek), aarzel dan niet om het mij te melden, zodat ik de fout bij een toekomstige update kan herstellen. Melden kan door een reactie te plaatsen op deze blog of door een e-mail te sturen aan gwtb@gebotopia.be.

Ook met dit boek kun je uiteraard weer gebruik maken van de GWTB Service om je teksten te laten nakijken, zodat je meteen kunt zien welke fouten je hebt gemaakt.

Ik wens je veel plezier met Het Grote Wedstrijdtekstenboek Volume 2 en veel succes met de verderzetting van je carrière als wedstrijdtypist!

Volume 1 update

Ik heb een kleine update gedaan aan Het Grote Wedstrijdtekstenboek Volume 1. Na de publicatie van het boek op 3 juli 2017 zijn hier en daar nog enkele kleine foutjes aan het licht gekomen. Niets ernstigs, maar, perfectionist als ik ben, vond ik het nodig om ze te verbeteren en een geüpdatete (ja, zo schrijf je dat: geüpdatete!) versie te uploaden.

Alle links naar het bestand blijven geldig. Dus als je ergens op deze blog of elders op de downloadlink klikt, dan krijg je nu vanzelf de geüpdatete versie.

Hiermee wordt meteen een van de voordelen van elektronisch publiceren gedemonstreerd: een uitgever of auteur kan moeiteloos een aangepaste versie van zijn boek publiceren om foutjes te herstellen of andere aanpassingen te doen. Met een gedrukt boek gaat dat niet zomaar. Een nieuwe, verbeterde druk uitgeven is een grote kost, en je blijft misschien wel met een hele voorraad oude drukken opgescheept zitten. Die allemaal weggooien zou een groot financieel verlies betekenen.

Bij e-publishing is het makkelijker: je vervangt gewoon het oude bestand door het nieuwe. Nieuwe klanten krijgen automatisch de nieuwe versie, en bestaande klanten die het oude bestand gedownload hebben, kunnen gratis en zonder veel moeite de nieuwe versie downloaden als ze dat willen. Iedereen tevreden, en de hele operatie hoeft niets te kosten!

Ik wil hier dus ook meteen een oproep doen aan alle lezers en gebruikers van Het Grote Wedstrijdtekstenboek: mocht je een fout of een vermeende fout opmerken (niet enkel in de wedstrijdteksten maar om het even waar in het boek), aarzel dan niet om het mij te melden, zodat ik de fout bij een volgende update kan herstellen. Melden kan door een reactie te plaatsen op deze blog of door een e-mail te sturen aan gwtb@gebotopia.be.

Heb je al een of meer wedstrijdteksten uit het boek afgedrukt, vervang dan volgende pagina’s nadat je de update gedownload hebt:

Pagina’s (boek)	Tekst nr.	Pagina’s (tekst)
75	115	3/9
97-101	117	5-9/9
115	119	3/9
177	125	3/11
197-199	126	11-13/13

N.B.: ondertussen is een nieuwe update doorgevoerd op 12 oktober 2017 (gecursiveerde aanpassing in de tabel hierboven).

Aanhalingstekens, weglatingstekens en gedachtestreepjes

In mijn vorig bericht had ik het al over de AutoCorrectie-opties van Word, die, hoewel ze bedoeld zijn om je te helpen, je op een wedstrijd toch de das kunnen omdoen door bijvoorbeeld een kleine letter na een afkorting in een hoofdletter te veranderen zonder dat je het in de gaten hebt.

AutoCorrectie zorgt er ook voor dat je tekst er typografisch wat aantrekkelijker gaat uitzien. Zo zorgt Word ervoor dat de rechte aanhalingstekens (zowel enkele als dubbele) automatisch vervangen worden door wat Word ‘gekrulde aanhalingstekens’ noemt. Het enkel rechter aanhalingsteken fungeert ook als weglatingsteken (apostrof).

In professioneel vormgegeven documenten worden voor linker en rechter aanhaling verschillende tekens gebruikt. Zoals je op de illustratie hieronder kunt zien, doet de vorm van een linker aanhalingsteken denken aan een cijfer 6, een rechter aan een 9. Op je computerklavier zijn het gewoon rechte streepjes, en tijdens het typen gebruik je hetzelfde teken aan het begin en aan het einde van een aanhaling.

Andere voorbeelden van tekens die Word automatisch invoegt, zijn het gedachtestreepje (en-streepje) en het beletselteken. Het gedachtestreepje is een horizontaal streepje dat wat langer is dan een koppelteken of afbreekstreepje. Het beletselteken ziet eruit als drie puntjes die wat dichter bij elkaar staan (maar vergis je niet: het is één teken – dat merk je wanneer je de cursor erlangs beweegt).

Wanneer je in Word een spatie, een koppelteken en weer een spatie typt, dan verandert Word het koppelteken in een gedachtestreepje van zodra je het volgende woord hebt getypt. Typ je drie punten na elkaar, dan verandert Word de drie punten in een beletselteken.

Het automatisch gebruik van deze typografische tekens (gekrulde aanhalingstekens, gedachtestreepje en beletselteken) wordt geregeld door AutoCorrectie.

Enkele van de AutoCorrectie-opties zijn afhankelijk van de taal. Zo zullen bv. in het Frans ook woorden als oeuf en oeuvre automatisch vervangen worden door œuf en œuvre (met ligatuur-œ).

Bij typewedstrijden waar je tekst na afloop van de wedstrijd door een computerprogramma vergeleken wordt met de opgaventekst om zo te achterhalen waar je fouten hebt gemaakt, kán deze vorm van AutoCorrectie een probleem vormen. Stel: in de opgave staan rechte aanhalingstekens, gewone koppeltekens en drie opeenvolgende punten. Met de standaard AutoCorrectie-instellingen van Word zullen al die tekens tijdens het typen automatisch vervangen worden. Een ‘dom’ correctieprogramma zal dan bij het nakijken van je tekst vaststellen dat je iets anders hebt getypt dan wat in de opgave staat, en die tekens telkens als fout aanrekenen.

Gelukkig is de software die ik voor de GWTB Service heb ontwikkeld, een ‘slim’ correctieprogramma: het programma beschouwt rechte en gekrulde aanhalingstekens, koppeltekens en en-streepjes, drie puntjes en een beletselteken als gelijkwaardig. Met andere woorden: het maakt voor het programma geen verschil welke tekens je hebt gebruikt. Staat in de opgave een recht aanhalingsteken en je levert een tekst in met een gekruld aanhalingsteken, dan rekent het programma dat goed.

Ook op het WK van Intersteno zal het gebruik van de verschillende soorten aanhalingstekens, streepjes of punten geen aanleiding geven tot extra fouten. Maar omdat je nooit zeker weet wat een correctieprogramma precies wel of niet doet, kun je maar beter op zeker spelen en de betreffende AutoCorrectie-opties uitschakelen. Opgaventeksten voor typewedstrijden worden normaal gezien gepresenteerd in het lettertype Courier en maken geen gebruik van typografische tekens die niet op je toetsenbord staan.

Punten en hoofdletters

Wanneer je Microsoft Word gebruikt om mee te doen aan het WK tekstproductie of aan een andere wedstrijd computertypen, kijk je best op voorhand eens goed naar de AutoCorrectie-opties van Word. AutoCorrectie is een groep functies die ervoor zorgen dat enkele vaak gemaakte fouten automatisch gecorrigeerd worden en dat bepaalde tekens of afkortingen automatisch vervangen worden.

De makers van Word hebben deze functies ingebouwd om je te helpen, maar soms doen ze meer kwaad dan goed. Als je je niet bewust bent van wat Word allemaal automatisch achter je rug om doet, dan kun je op een typewedstrijd voor onaangename verrassingen komen te staan.

Eén van de opties die standaard aangevinkt staan, is de optie ‘Zinnen met een hoofdletter beginnen’. De optie zorgt ervoor dat iedere zin met een hoofdletter begint, ook als je vergeet de hoofdlettertoets te gebruiken. Met andere woorden: telkens wanneer je een punt, een vraagteken of een uitroepteken typt gevolgd door een spatie, interpreteert Word dat als het einde van een zin. Typ je daarna een nieuw woord en vergeet je de eerste letter met de hoofdlettertoets te typen, dan zal Word er automatisch toch een hoofdletter van maken.

Best handig, zo’n functie, ware het niet dat niet iedere punt aan het einde van een zin staat. In een tekst kunnen natuurlijk ook afkortingen staan, en de punt aan het einde van een afkorting betekent meestal niet het einde van de zin. Typ je bijvoorbeeld: ‘subsidies, bv. bouwpremies’, dan zal Word het woord na de afkorting een hoofdletter geven: ‘subsidies, bv. Bouwpremies’.

Dat is natuurlijk niet de bedoeling. Als je die instelling niet hebt aangepast en je bent je er niet van bewust dat Word je tekst achter je rug om heeft veranderd, dan wordt dat op een wedstrijd als fout aangerekend, terwijl je eigenlijk helemaal geen fout hebt gemaakt!

De makers van Word zijn zich van dit probleem bewust, en daarom hebben ze de mogelijkheid voorzien om met een lijst van uitzonderingen te werken: een lijst van afkortingen waarbij Word na de punt niet automatisch een hoofdletter mag zetten. Het jammere is nu echter, dat de veelgebruikte afkorting ‘bv.’ niet standaard in die lijst staat.

Als gebruiker kun je nu twee dingen doen: ofwel schakel je de functie ‘Zinnen met een hoofdletter beginnen’ uit, zodat Word niet automatisch kleine letters wijzigt in hoofdletters, ofwel vind je de functie toch wel handig en voeg je de afkorting ‘bv.’ toe aan de lijst met uitzonderingen. Aan jou de keuze. Maar in ieder geval zul je een van beide aanpassingen moeten doen, anders krijg je op een wedstrijd mogelijks onterecht een te hoog aantal fouten aangerekend.

Je vindt de AutoCorrectie-opties van Word hier: klik op Bestand > Opties > Controle > AutoCorrectie-opties > AutoCorrectie. Schakel het selectievakje bij ‘Zinnen met een hoofdletter beginnen’ uit of klik op de knop ‘Uitzonderingen’ om de uitzonderingen te beheren.

GWTB Service

Gisteren kondigde ik het al aan, en vandaag is het zover: vanaf nu kun je gebruikmaken van de GWTB Service, een gratis webdienst die je wedstrijdteksten automatisch voor je nakijkt, de fouten vindt en de resultaten netjes en overzichtelijk presenteert.

Het werkt als volgt:

1. Je typt een tekst over uit Het Grote Wedstrijdtekstenboek. Wanneer je klaar bent, bewaar je de tekst op je harde schijf. Zet het volgnummer van de tekst en de tijdsduur in de bestandsnaam.
2. Je stuurt een e-mailbericht naar gwtb.service@telenet.be, met in bijlage het opgeslagen bestand met de overgetypte tekst.
3. Mijn software kijkt je tekst na, en even later krijg je een mail terug met het resultaat.

Je moet met een aantal dingen rekening houden. Om te beginnen moet je je tekst opslaan als .docx-bestand. Dat is het standaard bestandsformaat van Microsoft Word. Je mag ook een ander programma gebruiken (bv. LibreOffice Writer), zolang je het bestand maar opslaat als .docx.

In de bestandsnaam zet je het volgnummer van de tekst uit Het Grote Wedstrijdtekstenboek. Dat volgnummer vind je in de kopregel van iedere pagina en op het titelblad dat aan de tekst voorafgaat. Na het volgnummer zet je een ander teken (bijvoorbeeld een streepje of een spatie) en daarna de duur van de proef in minuten.

Een voorbeeld maakt alles duidelijk. Stel dat je de tekst met het nummer 116 overgetypt heb uit Het Grote Wedstrijdtekstenboek Volume 1 (‘De hervorming van het landbouwbeleid’, p. 82) en dat je gedurende 30 minuten getypt hebt. Je geeft het bestand dan de volgende naam:

116-30.docx

Dat bestand stuur je dus naar gwtb.service@telenet.be. Het maakt niets uit wat het onderwerp van het e-mailbericht is en ook niet of er nog tekst in het bericht staat.

Wanneer de GWTB Service je bestand ontvangt, vergelijkt het programma je tekst met de originele tekst uit het boek. Alle fouten worden met een kleur gemarkeerd. Om het simpel te houden, gebruikt de software dezelfde kleuren als de Taki-software van de Intersteno-internetwedstrijd. Wellicht ben je daar al mee vertrouwd, en dan is het natuurlijk handig dat we dezelfde manier gebruiken om de fouten aan te duiden.

Het programma telt meteen ook het aantal aanslagen en berekent je snelheid, je foutenpercentage en je punten. Het puntenaantal wordt berekend volgens de normen van het WK van Intersteno, d.w.z. per fout gaan er 100 aanslagen af.

Wanneer de GWTB Service klaar is met het nakijken van je tekst en het berekenen van je resultaat, stuurt het programma je een mail terug. Als bijlage bij die mail zul je een HTML-bestand aantreffen met daarin de tekst die je getypt hebt. Alle fouten zijn met kleur gemarkeerd en je resultaten worden netjes vermeld.

Deze software is gloednieuw en moet dus nog grondig in de praktijk getest worden. Daarom heb ik zo veel mogelijk bèta-testers nodig. Ben je aan het oefenen voor een typewedstrijd en wil je het even proberen? Registreer je dan eerst door een mailtje te sturen naar gwtb@gebotopia.be. Dan voeg ik je toe aan de lijst van bèta-testers. Daarna kun je naar hartenluist de GWTB Service gebruiken. Alle opmerkingen en suggesties zijn uiteraard van harte welkom.

De afkorting ‘GWTB’ staat overigens voor Grote Wedstrijd-Teksten-Boek. Veel plezier ermee!

Teksten nakijken, een hele klus!

Wedstrijdteksten overtypen als voorbereiding op het WK, allemaal goed en wel, maar als je wilt weten hoeveel fouten je gemaakt hebt, dan moet je die overgetypte teksten ook allemaal nakijken.

Dat is namelijk een van de verschillen tussen overtypen vanaf het scherm zoals met de Taki-software van de Intersteno-internetwedstrijd en overtypen vanaf papieren concept zoals op het WK: bij de internetwedstrijd wordt de tekst meteen door de software nagekeken, en je fouten worden netjes gemarkeerd en geteld; wanneer je een tekst van papier typt met een teksteditor of tekstverwerkingsprogramma, dan moet je de tekst achteraf zelf nog nakijken.

Je zou natuurlijk de spellingcontrole van Word kunnen gebruiken, maar zoals iedere tekstverwerkingstypist(e) weet: met spell check ontdek je niet noodzakelijk alle fouten. De spellingcontrole vindt namelijk alleen maar woorden die niet in het woordenboek staan. Heb je per vergissing een woord vervangen door een ander (bestaand) woord, dan zal spell check dat niet ontdekken. Heb je bv. ‘dit’ getypt i.p.v. ‘dat’, of ‘een’ i.p.v. ‘het’, dan wordt dat niet gedetecteerd. Wat je ook niet met spellingcontrole kunt ontdekken, is waar je een of meerdere woorden toegevoegd of weggelaten hebt, of waar je bijvoorbeeld een komma vergeten bent.

Maar wanneer je 30 minuten lang een tekst overgetypt hebt, dan ben je minstens nog eens zoveel tijd kwijt met het nakijken ervan. Je moet je tekst niet enkel nalezen, je moet ook voortdurend vergelijken met de originele kopij om geen enkele fout over het hoofd te zien. Dat nakijken kan niet alleen tijdrovend, maar ook erg zenuwslopend en saai zijn.

Dat moet anders kunnen, dacht ik, want ik hou niet van zenuwslopend en saai. Ik heb dus nagedacht over dit probleem, en ik kan niet zonder enige trots melden dat ik ondertussen heel dicht bij een oplossing ben. Binnenkort lanceer ik hier de GWTB Service, een gratis webdienst waarmee je je teksten automatisch kunt laten nakijken. (GWTB staat voor Grote Wedstrijd-Teksten-Boek, of wat had je gedacht?)

Hoe zal het werken?

1. Je typt een tekst over uit Het Grote Wedstrijdtekstenboek. Wanneer je klaar bent, bewaar je de tekst op je harde schijf (met het volgnummer van de tekst in de bestandsnaam).
2. Je stuurt een e-mailbericht naar GWTB Service, met in bijlage het bestand met je tekst.
3. Mijn software kijkt je tekst na, en even later krijg je een mail terug met het resultaat.

Simpel, niet? Althans, zo stel ik me voor dat het zal werken. Ik ben momenteel druk aan het programmeren om bovenstaand scenario voor elkaar te krijgen. Wanneer ik klaar ben, zal ik natuurlijk enkele bèta-testers nodig hebben om het zaakje even uit te proberen.

Geïnteresseerd? Stuur dan alvast een mailtje naar gwtb@gebotopia.be, dan voeg ik je toe aan de lijst van bèta-testers, want voorlopig zal de service enkel werken voor geregistreerde gebruikers (kwestie van spammers buiten te houden).

De vierfasentrainingsmethode

Vanaf pagina 186 in Het Grote Wedstrijdtekstenboek Volume 1 lees je over de zogenaamde vierfasentrainingsmethode van Jaroslav Zaviačič. Deze tekst, die gebruikt werd bij het West-Vlaams Kampioenschap Dactylografie van 1983, beschrijft allerlei technieken die wedstrijdtypisten kunnen gebruiken om hun resultaten te verbeteren. De methode is vooral gericht op het trainen in groepsverband.



Ik herinner me nog heel goed dat we in de zomer van 1983 enkele oefeningen uit de methode gebruikten bij onze voorbereidingen op het WK van Luzern. In de week voor het WK kwamen we vrijwel dagelijks samen in de school in Ardooie om er niet alleen een snelheids- en een perfectieproef te typen, maar ook enkele van Zaviačičs speciale oefeningen te maken.

Bij een van de oefeningen moest je tijdens het typen luidop ‘fout’ roepen telkens wanneer je een fout maakte. Als je in dezelfde regel of in de daaropvolgende regel weer een fout maakte, dan moest je ‘begin’ roepen en de tekst van voor af aan opnieuw beginnen. Door telkens ‘fout’ te roepen moest je openlijk tegenover iedereen toegeven wanneer je een fout had gemaakt, en de anderen mochten zich door dat geroep niet laten afleiden, of ze maakten zelf ook een fout.

We moesten ook ‘droogtrainen’: met de vingers op het tafelblad typen in plaats van op het klavier. Dat is lastiger dan het lijkt omdat je geen feedback krijgt, maar gelukkig merkt niemand het wanneer je een fout maakt. Een andere oefening bestond erin om een tekst van achter naar voor te typen, een oefening die de meeste deelnemers veel moeite kostte, maar waarin een paar enkelingen toch bijzonder bedreven bleken.

Zaviačič ontwikkelde de vierfasenmethode in de jaren 70 bij het trainen van de Oostenrijkse ploeg voor het WK. Hoe de methode precies in elkaar zit en wat de vier fasen zijn, daarvoor verwijs ik uiteraard graag naar de tekst zelf. De wedstrijdtekst is een vrije vertaling van een artikel dat in 1979 in een Duits vaktijdschrift verscheen.

Wie al aan een Intersteno-congres heeft deelgenomen, zal Jaroslav Zaviačič beslist al eens ontmoet hebben. Met zijn grijze krulsnor is hij een opvallende verschijning. Zaviačič is afkomstig uit Tsjechië. In 1954 richtte hij er zijn school voor type-onderricht op. Dat zijn lesmethode bijzonder succesvol is, kun je zien aan de resultaten van de Tsjechische deelnemers op het WK, die telkens weer erg hoge toppen scoren. Van 2005 tot 2007 (toen het WK in de Tsjechische hoofdstad Praag plaatsvond) was hij voorzitter van Intersteno; daarna bleef hij tot 2013 ondervoorzitter van de vereniging.

Hoe gebruik je Het Grote Wedstrijdtekstenboek?

Het Grote Wedstrijdtekstenboek is geen gewoon boek. Het bestaat enkel in elektronische vorm (PDF), niet in druk. Het is namelijk geen boek waarin je voor het slapengaan nog even een uurtje op de sofa gaat zitten lezen. Neen, het is een werkboek, een hulpmiddel bij de voorbereiding op de volgende typewedstrijd.

Het is de bedoeling dat je eerst zelf een afdruk maakt van de tekst(en) die je wilt overtypen. Ik zou je niet aanraden om meteen het hele boek af te drukken, want Volume 1 telt maar liefst 320 pagina’s.

Op een typewedstrijd zoals het WK van Intersteno krijgen de deelnemers de wedstrijdtekst op papier aangereikt: een aantal A4’tjes, aan één kant bedrukt. Het is de bedoeling dat je op dezelfde manier werkt met Het Grote Wedstrijdtekstenboek: je kiest een tekst uit en drukt de betreffende pagina’s enkelzijdig af. Dan beschik je over een stapeltje A4’tjes, net als op het WK.

Op het titelblad dat aan elke tekst voorafgaat, staat vermeld uit hoeveel pagina’s de tekst bestaat en welk paginabereik je moet opgeven om de tekst af te drukken.

Met Acrobat Reader doe je dat als volgt. Stel dat je de tekst ‘De glijdende werktijd’ uit Het Grote Wedstrijdtekstenboek Volume 1 wilt afdrukken. Op het titelblad (p. 52) vind je het paginabereik: 53-57. Door op Ctrl+P te drukken of op het printerpictogram te klikken, open je het dialoogvinster Afdrukken. Daar selecteer je onder Af te drukken pagina’s de mogelijkheid Pagina’s, en in het vak daarnaast vul je het af te drukken paginabereik in: 53-57. Wanneer je vervolgens op de knop Afdrukken klikt, worden de betreffende pagina’s afgedrukt (en niet het hele boek).



De kans is erg groot dat Acrobat Reader, de populaire gratis PDF-reader van Adobe, al op je computer geïnstalleerd is. Mocht dat niet het geval zijn, dan kun je het programma downloaden en installeren vanaf get.adobe.com/nl/reader (denk eraan om de optionele aanbiedingen zoals McAfee Security Scan Plus af te vinken wanneer je ze niet wilt, zodat je enkel de Acrobat Reader-software installeert).

Heb je de tekst overgetypt, gooi de afgedrukte pagina’s dan niet weg, maar bewaar ze in een ringmap zodat je ze later nog eens opnieuw kunt gebruiken.

Volume 1

Oefenteksten nodig voor Berlijn? Het WK tekstproductie van Berlijn komt met rasse schreden naderbij. Nog enkele weken, en het is zover. Ben je, net als wij, al druk aan het oefenen om je snelheid nog wat omhoog en je foutenpercentage nog wat omlaag te krijgen? Dan kun je vast wat extra oefenmateriaal gebruiken.

Want zeg nu zelf, altijd maar dezelfde oefenteksten overtypen is maar saai. Nieuwe teksten zijn dus altijd welkom. Daarom zul je vast blij zijn met Het Grote Wedstrijdtekstenboek Volume 1 (klik op de link om de PDF te downloaden).

Kijk even in de inhoudsopgave of blader even door het boek. Vooraan in het boek staan kortere teksten, verderop staan langere. Een geschikte tekst gevonden die je wilt overtypen? Druk de betreffende pagina’s af, start de klok en typen maar!

Het doel van het Grote Wedstrijdtekstenboek is tweeërlei: enerzijds willen we hiermee een oefeninstrument bieden dat wedstrijdtypisten kunnen gebruiken bij de voorbereiding op nationale en internationale wedstrijden computertypen; anderzijds leggen we hiermee een digitaal archief aan van historische wedstrijdteksten, zodat deze teksten voor het nageslacht bewaard blijven.

De teksten in Het Grote Wedstrijdtekstenboek zijn immers allemaal wedstrijdteksten die ooit gebruikt werden op typewedstrijden en typetrainingen in België, Nederland, Duitsland of Frankrijk en op de wereldkampioenschappen van Intersteno. Oudere teksten die niet digitaal beschikbaar waren, werden ingescand en ge-OCR’d (of opnieuw ingetypt), opgeschoond, waar nodig aangepast aan de hedendaagse spelling, en gespellcheckt.

De teksten zijn uitgeteld voor zowel azerty- als qwertyklavier en zijn dus bruikbaar voor Belgische en Nederlandse wedstrijdtypisten.

Het Grote Wedstrijdtekstenboek Volume 1 is 320 pagina’s dik en bevat 37 wedstrijdteksten van verschillende lengte, afkomstig van verschillende typewedstrijden vanaf eind de jaren 60 tot heden. Het zijn voornamelijk Nederlandstalige teksten, maar achteraan in het boek vind je ook een selectie anderstalige teksten (Engels, Duits, Frans en Pools).

Ik wens je veel plezier met Het Grote Wedstrijdtekstenboek Volume 1 en veel succes bij de voorbereiding op het WK van Berlijn!

Het Grote Wedstrijdtekstenboek

Ik ben volop bezig aan een nieuw project: Het Grote Wedstrijdtekstenboek. Wedstrijdteksten, wat zijn dat, vraag je je misschien af. Als je je die vraag niet stelt, dan ben je wellicht net als ik een wedstrijdtypist. Buitenstaanders kijken doorgaans een beetje vreemd op wanneer ze vernemen dat er zoiets bestaat als typewedstrijden. Ja, je leest het goed: wedstrijden in typen. Niet alleen om te zien wie het snelst kan typen, maar ook wie daarbij het kleinste aantal fouten maakt.



Net als bijvoorbeeld loopwedstrijden of wedstrijden kleiduifschieten, bestaan er dus ook typewedstrijden. Zo gek is dat niet. Vrijwel elke discipline of vaardigheid zet mensen ertoe aan om zich met elkaar te meten en hun prestaties te vergelijken. Er is zelfs een wereldkampioenschap, en het volgende WK is al erg binnenkort: op zondag 23 juli 2017 is het zover. Dan komen de beste typers van de wereld bijeen in Berlijn. Iedereen typt in zijn of haar eigen taal, maar het zijn wel allemaal vertalingen van dezelfde basistekst. Vroeger typten we op schrijfmachines, maar tegenwoordig doen we dat natuurlijk met computers.

Als volwaardige wedstrijdtypisten en wereldkampioenen in spe moeten we ons natuurlijk goed voorbereiden. Daarom hebben we oefenteksten nodig. Hoe meer oefenteksten, hoe beter, want anders moeten we telkens dezelfde teksten overtypen, en dat gaat natuurlijk al snel vervelen.

Daarom heb ik mezelf tot nobel doel gesteld om Het Grote Wedstrijdtekstenboek te maken: een grote verzameling van teksten die gebruikt kunnen worden als oefenmateriaal bij de voorbereiding op nationale en internationale typewedstrijden. Ik schrijf al die teksten natuurlijk niet zelf, en ik haal ze ook niet uit boeken of tijdschriften of van het internet. Neen, het is een verzameling van teksten die vroeger al een keer op typewedstrijden gebruikt zijn. Sommige van die teksten zijn al behoorlijk oud, andere zijn vrij recent.

De oude teksten heb ik allemaal moeten inscannen en daarna OCR'en. OCR staat voor optical character recognition. Het is een proces waarbij de ingescande afbeelding van een pagina met tekst door de computer omgezet wordt naar een tekstbestand dat je met een teksteditor verder kunt bewerken. Dat bewerken is nodig, want het OCR-proces is niet feilloos. Als de originele tekst moeilijk leesbaar is – en dat is nogal eens het geval bij oude, gestencilde of slecht gefotokopieerde pagina's – dan staan er gegarandeerd fouten in, en die moeten natuurlijk verbeterd worden.

Ondertussen ben ik bijna klaar met volume 1 van mijn Grote Wedstrijdtekstenboek. Als het af is, post ik de link en kan iedereen het boek downloaden. Dan heb je meteen extra oefenmateriaal bij de voorbereiding op het WK van Berlijn.

Volume 1, zeg je? Ja, want het is nu al duidelijk dat ik zo veel teksten in mijn archief heb zitten, dat ik ze niet allemaal in één boek kwijt kan. Later volgt dus zeker nog een volume 2, en wellicht ook nog een volume 3.

Tot zover deze korte inleiding over typewedstrijden, wedstrijdtypisten en wedstrijdteksten. Wil je op de hoogte blijven van mijn project? Blijf dan deze blog volgen!